اسفناج Spinach گیاه بومی ایران است و از اوائل قرن اول میلادی کم کم به نقاط دیگر دنیا راه یافت. بطوریکه در تاریخ مسطور است اسفناج در قرن هفتم در چین و در قرن دوازدهم در اسپانیا کشت میشده است. کشت اسفناج در سال 1806 در آمریکا شروع شد. اسفناج گیاهی است یکساله دارای ساقهای راست به ارتفاع نیم متر که برگهای آن پخن و نرم مثلثی شکل برنگ سبز میباشد. اسفناج نسبت به سرمای زمستان مقاوم است. دو نوع اسفناج وجود دارد که بنام پائیزه و بهاره نامیده میشود. اسفناج بهاره در فصل بهار کاشته میشود و به اسفناج انگلیسی معروف است. نوع پائیزه آن که به خاک بسیار غنی احتیاج دارد در پائیز کاشته میشود. گلهای اسفناج برنگ سبز
کمرنگ میباشد. اسفناج چون دارای مواد غذایی فراوانی است کشت آن امروز در تمام نقاط دنیا معمول است.
ترکیبات شیمیایی
اسفناج از نظر داشتن ویتامین B3 بسیار غنی است و بنابراین داروی مهمی برای برطرف کردن بیماری پلاگر است. (پلاگر یک نوع بیماری است که بعلت کمبود ویتامین B3 در بدن تولید میشود و نشانههای ضعف بدن ، تشنج ، اختلال در دستگاه هاضمه و بوجود آمدن لکههای قرمز روی بدن است). ضمناً در اسفناج مقدار زیادی آهن ، ید ، لسیتین ، کلروفیل ، کاروتن ، اسید اگزالیک و اسید ارسنیک وجود دارد. در صد گرم اسفناج خام موارد زیر موجود است :
خواص داروئی
- برگ اسفناج از نظر طب قدیم ایران کمی سرد و تر است و برخی عقیده دارند که متعادل است ، یعنی نه سرد است و نه گرم.
- برگ اسفناج منبع غنی ویتامین A ، B3 ، C و آهن و پتاسیم میباشد.
- بدن را قلیایی میکند.
- خنک کننده است و برای پائین آوردن تب مفید است.
- ورم روده کوچک را رفع میکند.
- برای ورم ریه مفید است.
- ملین است و یبوست را برطرف میکند.
- برای لاغر شدن و وزن کم کردن مفید است.
- اسفناج بدلیل داشتن مادهای بنام اسپیناسین هضم غذا را تسریع میکند. این ماده باعث تحریک معده و ازدیاد ترشحات آن میشود.
- خوردن اسفناج در رفع تشنگی موثر است.
- برای از بین بردن ورم و درد گلو مفید است.
- برای رفع سرفههای خشک برگ اسفناج را با جو پوست کنده و روغن بادام بپزید و بخورید. آش اسفناج با گشنیز برای سردردهایی که ناشی از سوء هاضمه و اختلال دستگاه گوارشی است مفید میباشد. اگر آش اسفناج را با آب لیمو و سماق و یا آب غوره بخورید سردردهای ناشی از اختلال کیسه صفرا را برطرف میکند.
- خوردن اسفناج از سرطان جلوگیری میکند مخصوصاً در افرادی که به مصرف الکل و سیگار دست دارند. تحقیقات دانشمندان نشان داده است که اسفناج در پیشگیری سرطان روده بزرگ ، معده ، پروستات ، حنجره و رحم موثر است. اسفناج کلسترول خون را پائین میآورد.
- بهترین دارو برای کسانی است که مبتلا به کم خونی هستند. اسفناج مانند جارو روده بزرگ را تمیز میکند. ترشحات لوزالمعده را افزایش میدهد. اسفناح سبزی مفید برای تقویت اعصاب است.
- اسفناج پته برای رفع بیماری آسم و گرفتگی صدا بسیار موثر است. رماتیسم و نقرس را درمان میکند. برای زیاد کردن شیر در مادران شیرده موثر است.
- سابقاً نوعی شربت از اسفناج تهیه میشد که در معالجه خونریزیها و کم خونی از آن استفاده میکردند. تخم اسفناج ملین و خنک کننده است. تخم اسفناج برای برطرف کردن ورم کبد و یرقان مفید است. اسفناج تعداد گلبولهای قرمز خون را افزایش میدهد. اسفناج چون دارای کلروفیل است عضلات روده را تحریک کرده و تخلیه مدفوع را آسان میکند. اگر کسی مبتلا به حبس البول یعنی بند آمدن ادرار است میتواند با مخلوط نصف فنجان آب اسفناج این ناراحتی را درمان کند.
زیان ها و پیشگیری
اسفناج به علت داشتن اگزالات برای بیماران مبتلا به ورم مفاصل و سنگهای کلیه و مثانه مناسب نیست. ضمناً افرادی که سرد مزاج هستند باید اسفناج را با ادویه گرم نظیر زنجبیل و هل میل نمایند.
گل نرگس