سنبل الطیب (علف گربه) Valerian گیاهی است علفی و چند ساله که ساقه آن بطور عمودی تا ارتفاع دو متر بالا میرود. این گیاه بصورت وحشی در جنگلهای کم درخت ، در حاشیه جویبارها و گودالها در بیشتر مناطق آسیا و ایران میروید. سنبل الطیب دارای بویی مطبوع است و گربه بوی این گیاه را از فاصله دور تشخیص داده بطرف آن میرود و در اطراف آن به جست و خیز میپردازد و از بوی آن مست میشود. گلهای سنبل الطیب برنگ سفید یا صورتی و بصورت خوشه ای میباشد. قسمت مورد استفاده این گیاه ریشه آن است و معمولاً از ریشه گیاهی که بیش از سه سال عمر دارد استفاده میشود. سنبل الطیب پس از خشک شدن برنگ قهوهای درمیآید. طعم آن تلخ ولی خوشبو و معطر است. عطر آن پس از خشک شدن بیشتر میشود.
ترکیبات شیمیایی
ریشه سنبل الطیب حاوی 1% اسانس است. این اسانس در ریشه تازه بیشتر است و بتدریج که ریشه خشک میشود مقدار اسانس آن کاهش یافته ولی بوی آن قویتر میشود. اسانس تازه برنگ سبز مایل به زرد است ولی در اثر ماندن غلیظ میشود. آثار دارویی ریشه تازه آن سه برابر خشک شده آن است. سنبل الطیب باید در حرارت کم خشک شود و در حرارت بالا تمام اثر دارویی آن از بین میرود.
خواص داروئی
ریشه سنبل الطیب از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است. خواص مهم آن به شرح زیر میباشد :اثر ضد تشنج دارد.
- در رفع ناراحتیهای عصبی و هیستری مفید است.
- ضد اسپاسم و آرام بخش است.
- تب بر است.
- در معالجه صرع اثر مفید دارد.
- بیخوابی را درمان میکند.
- ضد کرم معده و روده است.
- گاز معده را از بین میبرد.
- ضد هیجان است.
- میگرن را برطرف میکند.
- سردردهای ناشی از سیگار کشیدن و مصرف الکل را رفع میکند.
- برای برطرف کردن دلهره ، تشویش و نگرانی مفید است.
- در درمان بیماری مالیخولیا اثر مفید دارد.
- در برطرف کردن درد سیاتیک موثر است.
- درد معده را برطرف میکند.
- سکسکه مداوم را از بین میبرد.
- تقویت کننده نیروی جنسی است.
- ترشح ادرار را زیاد میکند.
- درد سینه را برطرف میکند.
- استفراغ را برطرف میکند.
- دهان را خوشبو میکند.
- در معالجه مرض قند موثر است.
- گرد سنبل الطیب را روی زخمها بپاشید ، التیام یابند.
روش استفاده
گرد سنبل الطیب : ریشه سنبل الطیب را خرد کرده و در حرارت۴۰ درجه خشک کنید. سپس آنرا آسیاب کنید و از الک ریز رد کنید. این گرد بعنوان ضد تشنج بکار میرود. مقدار مصرف آن ۵-۱۰ گرم در روز است.
مخلوط سنبل الطیب : ۴ گرم گرد ریشه سنبل الطیب را با ۴ گرم رازیانه و ۴ گرم قند سائیده و مخلوط کنید این مخلوط را چهار قسمت کرده و در طول روز بفواصل مساوی بخورید.
تنتور والریان : ۱۰۰ گرم ریشه سنبل الطیب را خرد کرده و در نیم لیتر الکل طبی ۶۰ درجه بریزید و بگذارید بماند. هر روز چند بار آنرا بهم بزنید و پس از ۱۵ روز آنرا صاف کرده و در شیشه دربسته نگهداری کنید. مقدار مصرف آن ۱۰-۳۰ قطره میباشد.
زیان ها و پیشگیری
چون سنبل الطیب برای کلیه مضر است باید آنرا با کتیرا خورد.